Motorlu Araç İşletenin Sorumluluktan Kurtulması

Karayolları Trafik Kanunu m.86’ya göre araç işletenin veya araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin kendi kusuru veya araçtaki bir bozukluk sebebiyle ortaya çıkan zararlara karşı sorumluluğu bulunmaktadır.

Sorumluluktan kurtulabilmesi için zarara kendisinin kusuru veya araçtaki bozukluğun sebep olmadığıyla beraber mücbir sebep veya üçüncü kişinin yahut zarar görenin ağır kusurunun sebep olduğunu ispatlaması gerekir. İspat edemezse kanun, işletenin kusurlu olduğunu karine olarak kabul eder.

Öyleyse, araç işletenin sorumluluktan kurtulmasının şartlarının detaylarını açıklayalım:

1.KUSURSUZLUK

Buradaki kusur kavramıyla trafik kurallarına uymamak kastedilmektedir. Ancak araç işleten tüm trafik kurallarına uyduğunu ispatlamak zorunda değildir. Sadece, zarar görenin uyulmadığını iddia ettiği kurallara uyduğunu ispatlaması yeterlidir.

2. ARAÇTAKİ BOZUKLUĞUN KAZANIN MEYDANA GELMESİNDE ROLÜNÜN OLMAMASI

Benzer şekilde işletenin araçtaki tüm parçaların sağlam olduğunu ispatlamasına da gerek yoktur. Sadece, zarara sebep olduğu iddia edilen bozuklukların olmadığını ispat etmekle yükümlüdür. Örneğin, yağmursuz bir günde yapılan kazada sileceklerin çalıştığını ispat etmek zorunda değildir.

Araçta bozukluk varsa, hangi nedenden kaynaklanırsa kaynaklansın, işleten sorumluluktan kurtulamayacaktır. İşleten veya kendisinin eylem ve işlemlerinden sorumlu tutulduğu kişi tamamen kusursuz bile olsalar araçtaki bozukluk onları sorumluluk altında bırakır.

Araçtaki bozukluk, mücbir sebep değil, beklenmeyen hal niteliğindedir. İşleten, beklenmeyen hallerden de sorumludur. Ayrıca bu durum tazminat miktarında bir indirime de sebep olmaz. Genellikle teknik arızaları önlemek mümkündür. O halde teknik arızalar da araç sahibinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Araçtaki bozukluk, zarar görenin veya üçüncü kişinin ağır kusurundan kaynaklanıyorsa işleten zarardan sorumlu olmaz. İmalatçı üçüncü kişi değildir. Dolayısıyla onun ağır kusuru işletenin sorumluluğundadır. Tamircinin kusuru için iki farklı durumdan bahsedebiliriz. Eğer tamircinin kusuru bakım ve onarımda gerekli özenin gösterilmemesine dayanıyorsa işletenin sorumluluğu vardır.Ancak, tamirci aracı kasten bozmuşsa burada işletenin sorumluluğu ortadan kalkar. İmalatçı veya tamircinin kusuru nedeniyle sorumlu bulunan araç sahibi bu kişilere rücu edebilir, yaptığı ödemeleri talep edebilir. Araçtaki bozukluğun ortaya çıkmasında zarar görenin hafif kusuru varsa işletenin sorumluluğu devam eder ancak talep edilen tazminatta indirim yapılır.

İşleten, kazadan kısa bir süre önce aracın trafik muayenesini, serviste bakım ve onarımını yaptırdığını ispat etmiş olsa bile sorumluluğu devam eder.

3. KURTULUŞ KANITI GETİRMİŞ OLMASI

Zararın işletenin kendi kusuru veya araçtaki bozukluk sebebiyle oluşmadığının ispatının yanı sıra mücbir sebep, zarar görenin ağır sorumluluğu veya üçüncü kişinin ağır sorumluluğu halleri sebebiyle oluştuğunu ispat etmiş olması gerekir.

Motorlu aracın işletme tehlikesi dışında gerçekleşen, öngörülmesi ve kaçınılması imkân dâhilinde olmayan olağanüstü olaylara mücbir sebep adı verilir. Deprem, sel, yıldırım düşmesi gibi olaylar mücbir sebep içinde değerlendirilir. Şiddetli kar yağışı, don, sürücünün direksiyon başında uyuyakalması veya ölmesi gibi olaylar ise beklenmedik haldir. Bunlar aracın işletmesine dahil olan, beklenebilir ve önlem alınabilir halleri ifade eder. Bu tip durumlardan mücbir sebebin aksine işleten sorumludur.

Zarar görenin yine hafif kusurunda tazminat miktarında indirim yapılırken ağır kusurunda işleten sorumluluktan kurtulur. İşletenin, kusursuzluğunu veya araçtaki bozukluğun kazanın meydana gelmesinde rol almadığını ispatlayamadığı durumlarda tek sorumlu işleten olmaz. Zarar görenin ağır kusurundan kaynaklanan sorumluluğu devam eder. Örneğin; kırmızı ışıkta geçen yayaya, alkollü sürücünün veya freni bozuk bir aracın çarpması durumlarında sürücüler de yaya da kusurlarından dolayı sorumludur.

Üçüncü kişinin kusurunda ise; ağır kusuru olduğunda işletenin sorumluluğu ortadan kalkarken hafif sorumluluğu olduğunda işletenin sorumluluğu devam eder. Ancak bu kez işleten, üçüncü kişinin hafif kusurunu öne sürerek tazminatta indirim talep edemez, işleten ve üçüncü kişi müteselsilen sorumlu olur.

18 Yaşından Küçükler İçin Geçici İş Göremezlik Tazminatına Hükmedilebilir mi?

18 Yaşından Küçükler İçin Geçici İş Göremezlik Tazminatına Hükmedilebilir mi?

•   4. Hukuk Dairesi         2021/11579 E.  ,  2022/5030 K.
• ‘18 yaşından küçük olup aktif çalışması bulunmayan çocuk yararına geçici iş göremezlik tazminatı hükmedilemez. Davacı kaza tarihinde 14 yaşında olup kaza tarihindeki yaşı itibariyle kazanç getiren herhangi bir işte çalışmamaktadır. Bu yönden mahrum kalınan bir kazançtan bahsedilemeyeceğinden bu zararın oluştuğunun kabulü doğru değildir.’

• 4. Hukuk Dairesi         2021/18338 E.  ,  2021/9298 K.

• ‘18 yaşından küçük olup aktif çalışması bulunmayan çocuk yararına geçici iş göremezlik tazminatı hükmedilemez. Davacı kaza tarihinde 17 yaşında olup kaza tarihindeki yaşı itibariyle kazanç getiren herhangi bir işte çalıştığına dair dosyaya sunulmuş bir delil bulunmamaktadır. Bu yönden mahrum kalınan bir kazançtan bahsedilemeyeceğinden geçici iş göremezlik zararının oluştuğunun kabulü doğru değildir. Kararın bu nedenle bozulması gerekir.’

•  4. Hukuk Dairesi         2021/2728 E.  ,  2021/2749 K.
• ‘Uyuşmazlık Hakem Heyetince davacının kaza tarihinde 6 yaşında olduğu, başvuru sahibinin kaza sonucu yaralanması sebebiyle öğrenimine devam edememesi, öğrenim hayatında sene kaybetmesi veya akranlarına göre hayata geç atılması gibi somut durumların varlığının kanıtlanamaması gerekçesiyle geçici iş göremezlik tazminatı talebinin reddine, sürekli iş göremezlik tazminatı talebinin ıslah doğrultusunda kabulüne ve geçici bakıcı gideri tazminatı talebinin kısmen kabulüne karar verilmiş, davacı vekilinin geçici iş göremezlik tazminatına ilişkin itirazı üzerine İtiraz Hakem Heyetince geçici iş göremezlik tazminatının efor kaybı olarak yaşla bağlantılı olmadan bu tazminatın ZMSS kapsamında talep edilebileceği gerekçesiyle davacının bu hususa ilişkin itirazı kabul edilerek davacı için 2.356,67 TL geçici iş göremezlik tazminatına hükmedilmiştir.

 Oysa, davacı yaşı itibariyle gelir getiren bir işte çalışamayacağına göre geçici iş göremezlik zararı ile ilgili talebin reddine karar vermek de gerekebilir. Geçici iş göremezlik tazminatına ilişkin itirazı kabul edilerek yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.’

• 4. Hukuk Dairesi         2021/10518 E.  ,  2022/3275 K.
• ‘Dairemiz uygulamaları gereği cismani zarar nedeniyle geçici iş göremezlik zararı talep edenlerin kaza tarihinde 18 yaşından küçük olanların geçici iş göremezlik tazminatı talep edemeyecekleri yönündedir.
  Açıklanan hukuki ve maddi vakıalar karşısında; davaya konu edilen geçici iş göremezlik zararının, davacının kaza tarihi itibariyle 18 yaşından büyük olduğu dikkate alınmak suretiyle karar verilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirmeyle yazılı biçimde karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.’

• 4. Hukuk Dairesi         2021/4222 E.  ,  2021/8157 K.
• ‘18 yaşından küçük olup aktif çalışması bulunmayan çocuk yararına geçici iş göremezlik tazminatı hükmedilemez. Davacı kaza tarihinde 16 yaşında olup kaza tarihindeki yaşı itibariyle kazanç getiren herhangi bir işte çalıştığına dair dosya kapsamında bir bilgi ya da belge bulunmamaktadır. Bu yönden mahrum kalınan bir kazançtan bahsedilemeyeceğinden bu zararın oluştuğunun kabulü doğru değildir.’

Geçici İş Göremezlik Tazminatı

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda geçici iş göremezlik zararı doğrudan sayılmamış ve tanımı yapılmamıştır. Ancak, kanunun genel hükümleri çerçevesinde, geçici iş göremezlik zararı kavramı bazı yargı kararları ve öğreti görüşleri tarafından yorumlanmıştır. Geçici iş göremezlik durumları, TBK sistematiğinde kazanç kaybı kapsamında değerlendirilir. Geçici iş göremezlik, kaza geçiren kişinin kalıcı bir sakatlık durumu olmaksızın, tedavi sürecinde çalışamaması ve bu nedenle bir süre iş ve kazanç kaybına uğraması durumunu ifade eder. Bu durumda, kazazedeye iş göremezlik süresince geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Yargıtay, geçici iş göremezlik zararını, bir kişinin haksız fiil sonucu tedavi görmesi gerektiğinde, iyileşinceye kadar çalışamaması ve bu nedenle iş ve kazanç kaybına uğraması olarak tanımlamaktadır. Bu nedenle, geçici iş göremezlik zararı, kazazede veya hastanın, iyileşene kadar geçen sürede geçici olarak iş yapamamasından kaynaklanan ekonomik kayıpları ifade eder. Yargıtay, bu kayıpların, tedavi süreci boyunca gerçekleşen tıbbi giderlerin yanı sıra, kişinin kazancına ve işine zarar veren iş kaybı, kaybedilen iş fırsatları, yarım kalan işlerin tamamlanması için ek masraflar gibi diğer ekonomik kayıpların tazmini için talep edilebileceğini de belirtmektedir. Yargıtay, geçici iş göremezlik döneminde kişinin %100 iş gücü kaybına uğradığının kabulü ile hesaplama yapılması gerektiğine ilişkin bir karar vermiştir. Bu karar, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle geçici iş göremezlik sürecinde olan kişilerin maddi haklarının belirlenmesinde önemli bir etkiye sahiptir.

Yargıtay’ın bu kararı, geçici iş göremezlik sürecindeki kişilerin iş gücü kaybının yüzdesi ve süresi gibi faktörlere göre maddi tazminatlarının belirlenmesi konusunda bir referans noktası olarak kabul edilebilir. Ancak her vakada, kişinin iş gücü kaybı ve süresi gibi faktörler dikkate alınarak ayrıntılı bir değerlendirme yapılması gerekmektedir. Esasında tekrar edecek olursak; geçici iş göremezlik zararı, bir kişinin iş göremezliği nedeniyle, çalışamadığı süre boyunca maddi zarara uğramasıdır. Bu süre içinde kişi normal olarak gelir elde edememekte ve bu nedenle maddi kayıplar yaşayabilmektedir. Örneğin, bir işçinin hastalık nedeniyle işe gelememesi durumunda, çalışamadığı süre boyunca maaşını kaybetmesi geçici iş göremezlik zararına örnek olarak gösterilebilir. Öğretide görüş birliği olmamasına rağmen, yargı kararları geçici iş göremezlik zararının tazmini konusunda önemli bir yol gösterici olabilir.

Geçici iş göremezlik tazminatı, bir kişinin haksız bir fiilden zarar görmesi durumunda, tedavi ve iyileşme sürecindeki iş göremezlik nedeniyle uğradığı maddi kaybın tazmini için ödenen bir tür tazminattır. Bu tazminat, kişinin çalışamama süresi boyunca elde edeceği ücret kaybını karşılamak için ödenir ve genellikle sigorta şirketleri tarafından ödenir. Geçici iş göremezlik tazminatı, özellikle iş kazaları, trafik kazaları ve meslek hastalıkları gibi durumlarda ortaya çıkar. Bu tazminat, kişinin tedavi ve iyileşme sürecinde geçici olarak iş göremez hale gelmesi nedeniyle, işverenin ya da sigorta şirketinin ödemesi gereken bir tür tazminattır. Bu tazminatın miktarı, kişinin kazadan sonra kaç gün iş göremez olduğuna ve kişinin işindeki ücretine bağlı olarak değişebilir. Bu tazminatın hesaplanmasında kullanılan yöntemlerden biri de “fark teorisi” olarak adlandırılan yöntemdir.

Fark teorisi, çalışanın iş kazası veya meslek hastalığı öncesindeki çalışma gücü ile kazaya veya hastalığa bağlı olarak kaybettiği çalışma gücü arasındaki farkın tazmin edilmesini esas alır. Bu fark, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle çalışanın geçici olarak iş yapamaması süresince ödenmesi gereken tazminatı belirler.

Ancak, “fark teorisi” uyarınca geçici iş göremezlik tazminatının hesaplanması için, malvarlığı zarar görenin rızası dışında azalması gerektiği yönündeki ifade yanlıştır. Bu ifade hukuki açıdan doğru değildir.

Geçici iş göremezlik tazminatının hesaplanmasında, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu çalışanın geçici olarak iş yapamaması nedeniyle gelir kaybı yaşadığı kabul edilir. Dolayısıyla, zarar görenin rızası dışında bir gelir kaybının meydana gelmesi yeterlidir. Malvarlığı zarar görenin rızası dışında azalmak zorunda değildir.

Geçici iş göremezlik zararı her durumda farklılık gösterebilir. Geçici iş göremezlik zararı, bir kişinin geçici olarak iş yapamamasından dolayı kaybettiği geliri ifade eder. Ancak bu kayıp, kişinin mesleği, çalıştığı işyeri, işe geri dönüş süresi gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Örneğin, bir ofis çalışanı ile bir inşaat işçisinin iş göremezlik zararı farklı olabilir çünkü bir ofis çalışanı genellikle masa başında çalışırken, bir inşaat işçisi ağır fiziksel iş yapar. Aynı şekilde, bir kişinin işe geri dönüş süresi de tedaviye ve iyileşme sürecine bağlı olarak değişebilir. Dolayısıyla, her durumda geçici iş göremezlik zararı farklı olabilir ve somut olaya göre değerlendirilmelidir. Geçici iş göremezlik zararının içeriği, her somut olaya göre farklılık gösterir ve üç farklı değerlendirme yapılabilir:

1. Kazanç Kaybı: Geçici iş göremezlik nedeniyle, kişi normalde kazanacağı ücreti kaybedebilir. Bu durumda, geçici iş göremezlik zararı, kaybedilen ücretin miktarına eşit olacaktır.
2. Ek Masraflar: Geçici iş göremezlik tedavisi, tıbbi tedavi, ilaçlar ve diğer tıbbi masraflar gibi ek masraflara neden olabilir. Bu masrafların toplamı da geçici iş göremezlik zararının bir parçası olacaktır.
3. Kaybedilen Olası Kazanç Fırsatları: Geçici iş göremezlik nedeniyle, kişi potansiyel kazanç fırsatlarını da kaybedebilir. Örneğin, bir işe başvuruda bulunmayı planlamış olabilir veya yeni bir iş teklifi almış olabilir. Bu kaybedilen fırsatların kaybı da geçici iş göremezlik zararının bir parçası olacaktır.

Bu üç faktör, geçici iş göremezlik zararının içeriğini oluşturur ve somut olaya göre farklılık gösterir. Uygun değerlendirme, kişinin geçici iş göremezlik zararını doğru bir şekilde hesaplamasına yardımcı olacaktır.

-Geçici İş Göremezlik Tazminatından Sorumluluğun Şartları

Türk Borçlar Kanunu’nda geçici iş göremezlik tazminatının şartları doğrudan düzenlenmemiştir. Bu konuyla ilgili düzenlemeler Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yayınladığı yönetmeliklerde yer almaktadır.

1- İş yerlerinde zarar gören çalışanların geçici iş göremezlik hali bulunmalıdır.

2- Maddi bir zarar bulunmalıdır.

3- Uygun nedensellik bağı bulunmalıdır.

4- Davalının Sorumlu Olmasını Gerektiren Kusuru veya Bir Kusursuz Sorumluluk Hali Bulunmalıdır.

–  Bu tazminatın hesaplanması, işçinin çalışması karşılığı elde ettiği gelir ve varsa kusuru dikkate alınarak yapılır. Hesaplama yapılırken, geliri olanların elde ettikleri gelirler esas alınır. Bu gelirler, asgari ücretten az olmamak kaydıyla hesaplanır. Asgari ücret, her yıl belirlenen bir tutardır ve herhangi bir çalışanın en az bu kadar bir gelir elde etmesi gerekmektedir. Tazminatın hesaplanması için, çalışanın geliri, iş göremezlik süresi, tedavi süresi ve maluliyet oranı gibi faktörler de dikkate alınır.

Bu nedenle, davacının geliri yanı sıra, tedavi süresi ve iyileşme süresi de dikkate alınarak maluliyet oranının kesin olarak tespit edilmesi gerekmektedir. Bu faktörlerin doğru bir şekilde belirlenmesi, tazminatın adil ve doğru bir şekilde hesaplanmasını sağlayacaktır.

Dolayısıyla, geçici iş göremezlik tazminatı davalarında, davacının gelirinin yanı sıra, iyileşme süresi, tedavi süresi ve maluliyet oranı da dikkate alınarak tazminatın adil bir şekilde hesaplanması gerekmektedir. Son olarak; Yargıtay’ın uygulamasına göre, dava devam ederken davacının vefat etmesi halinde, davacının hakları mirasçılarına geçer ve davaya devam edilir. Geçici iş göremezlik zararı ve bakıcı gideri zararı, kaza tarihinden ölüm tarihine kadar belirlenerek, davacı murisin mirasçılarının miras payları oranında tazminata hükmedilmesi gerekmektedir.

Sürekli iş göremezlik zararı ise, davacının vefatıyla birlikte sona erer ve bu zarar için tazminat talep edilemez. Ancak, ölüm nedeniyle meydana gelen diğer zararlar, örneğin maddi ve manevi zararlar için tazminat talep edilebilir.

Özetle, davacının vefatı durumunda, geçici iş göremezlik zararı ve bakıcı gideri zararı için tazminat talep edilebilir ve bu tazminat davacı murisin mirasçılarının miras payları oranında belirlenerek ödenir. Sürekli iş göremezlik zararı için ise tazminat talep edilemez.

Hasar Farkı Tazminatı

Motorlu bir aracın maddi hasarlı trafik kazasına maruz kalması halinde aracın eski haline getirilmesi için belirli bir onarım aşamasına girmektedir. Bu onarım sırasında araç üzerinde yapılan birtakım tamirat ve parça değişimi giderleri mevcut olmaktadır. Bu tamirat ve parça değişimi kapsamında araç üzerinde hasara uğrayan parçanın ya eşdeğer parçayla ya da eşdeğer parçanın bulunmaması halinde orijinal parça ile değiştirilmesi gerekmektedir. Ancak araçta yapılan tamir ve onarım işlemleri sırasında eşdeğer veya orijinal parçanın piyasa değerinin daha pahalı olması vb. sebeplerden ötürü çoğu zaman hukuka aykırı şekilde yan sanayi adı verilen daha ucuz parçalar kullanılabilmektedir. Bunun sonucunda her ne kadar araç tamir edilmiş gibi gözüküyor olsa da değiştirilen parçanın orijinal ya da eşdeğer parça değil de yan sanayi ürünü olmasından ötürü kazadan önceki durumuna nazaran aracın donanımsal yapısında fiyat düşmesi yaşanacaktır. İşte böyle bir durumda araç üzerinde hasar farkı oluşacak ve sigorta şirketlerinden Hasar Farkı Bedeli adı altında tazminat talep edebilme hakkı doğacaktır.

Trafik Kazası Nedeniyle Taksirle Yaralama

Taksirle yaralama, gerekli dikkat ve özenin gösterilmemesi sonucu zarar verme amacı olmadığı halde mağdurun vücudunda bir zarara sebep olunması şeklinde özetlenebilir. Herkesin trafikte uyması gereken kurallara uygun davranılmadığı ve böylece trafik güvenliğinin tehlikeye atıldığı durumlarda söz konusu olur.

Suçun basit şeklinde 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası uygulanır. Ancak mağdurun uğradığı zararın büyüklüğü, kalıcılık durumu, sonraki hayatını etkileme seviyesi gibi durumlar söz konusu cezanın artmasına sebep olabilir. Örneğin mağdurun yüzünde kalıcı bir ize ya da hamile bir kadının çocuğunu vaktinden önce doğurmasına veya çocuğunu düşürmesine sebep olması gibi durumlar böyledir. Bunun yanında bilinçli taksir söz konusuysa, yani meydana gelen sonucu öngördüğü halde sanık davranışını sürdürdüyse ceza yine artırılır.

Mağdurun maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı vardır.